11 oktober Stille Tocht

11 oktober tocht van vrees en hoop

Het is hét beeld van Amersfoort in de oorlog: een foto van een grote groep gevangenen, die onder begeleiding van Duitse soldaten over de Kapelweg naar het station worden weggevoerd.

Talloze keren liepen gevangenen de route van het station naar Kamp Amersfoort en vice versa. De ene keer was het een opgepakte verzetsstrijder, bewaakt door twee Nederlandse politieagenten. De andere keer tientallen gevangenen, begeleid door leden van de Duitse Grüne Polizei.

30 maart 1944

Vanmorgen 4 uur trok er een transport van zeshonderd gevangenen uit ’t kamp van Leusden naar ’t station. Zij werden naar Duitsland gezonden. Zij zongen: „Waar de blanke top der duinen . . .  ’k Heb U lief, mijn Nederland”. Elke donderdag gaat er een transport. ’t Schijnt, dat men het vertrek vervroegt om door stille straten te kunnen marcheren; er schijnen er n.l. uit de colonne tussen ’t publiek ontsnapt te zijn. Ik hoorde van zo’n geval, dat zich als volgt heeft toegedragen: De colonne marcheerde tussen ’t publiek door. Een man, die zich had kaalgeschoren sluit er ongemerkt bij aan en geeft zijn hoed aan de naast hem marcherende gevangene. Deze zet hem op schuift op de plaats van de ander en verdwijnt in de drom van ’t publiek. De pseudogevangene marcheert mee tot de ingang van ’t station en stapt daar uit de rij. Hij wordt natuurlijk beetgepakt, maar vertoont rustig zijn persoonsbewijs en men moet hem laten gaan. (Bron: De dagboeken van Honoré Blijdenstijn)

Transport op 11 oktober 1944

Nooit was de groep zo omvangrijk als op woensdag 11 oktober 1944. Op die dag, vertrok om 18.00 uur na een urenlang appèl, een groep van ruim 1400 gevangenen van het kamp naar het station. Daarvandaan werden ze met de trein afgevoerd naar het Noord-Duitse concentratiekamp Neuengamme. Slechts weinigen van hen overleefden de oorlog.

Van deze deportatie zijn zes foto’s bewaard gebleven, waarvan een uitvergroting, genomen op de Kapelweg, in het herinneringscentrum van Kamp Amersfoort hangt.

Door de toenemende intensiteit van de geallieerde bombardementen vond het spoorwegverkeer bij voorkeur in het donker plaats, of bij laaghangende bewolking.

Op 11 oktober 1944  was het droog en redelijk helder weer, met een temperatuur van ca. 15 graden Celsius. Of daarom is gekozen voor een vertrek uit Amersfoort aan het einde van de dag is niet duidelijk. Wel staat vast dat de voorbereidingen van het vertrek uit het PDA (appèls e.d.) geruime tijd vergden. Het tijdstip van vertrek van onze huidige herdenkingstocht sluit aan bij het geschatte tijdstip van toen. NB: Op 11 oktober 1944 was de zonsondergang om 18.54 uur.